پل کشکان خرم آباد

 

تاریخچه : پل کشکان خرم آباد در گویش محلی لرستان به کشکو معروف است و تاریخ ساخت این بنا به زمان  حکومت آل حسنویه برمی گردد.

 

پل کشکان رود خرم آباد در فاصله 51 کیلومتری غرب جاده خرم آباد به کوه دشت در بخش چگنی واقع شده است. هم چنین این پل بر رودخانه ای به همین نام قرار گرفته و در مسیر راه باستانی شاپور خواست به طرهانن ساخته شده است. پل کشکان لرستان در متون تاریخی به عنوان کژکی نام برده شده است. طول پل کشکان، در حدود 320 متر می باشد و هر یک از دو چشمه شرقی آن دارای عرضی  معادل 23,20 متر است.

استان لرستان یکی از غنی ترین شبکه های آب روان بدلیل وجود رود های پر آب و مهم چون سمیره، سزار و کشکان است. لزوم دسترسی سریع و آسان و داشتن ارتباط با یگر مناطق با وجود این چنین رود های خروشانی موجب احداث پل های عظیمی گشته که سازه های پل ها انسان را حیرت زده میکند.

در بالاترین قسمت پل کشکان رود ارتفاع آب 26 متر و کوتاه ترین بخش آن 10 متر است. پل تاریخی دارای دوازده طاق بوده که از این تعداد فقط سه دهنه آن تخریب شده و ما بقی در حال حاضر سالم هستند. هم چنین دارایی آب شکن های بیضی شکل نیز هست. برخی از پایه های پل کشکان رود با سنگ های ستبر و حجاری ساختهه  شده است. مواد و مصالح به کار رفته دراین پل، سنگ، گچ و آجر می باشد.

در مجاورت پل کشکان رود خرم آباد بقایای سه پل دیگر نیز قابل مشاهده است که با ویژگی ها و مشخصات معماری پل های زمان ساسانیان قابل مقایسه هستند. پل کشکان پلی است باستانی که قدمت این پل به قرنن چهارم هجری قمری باز می گردد. شماره ثبت پل کشکان در فهرست آثار ملی ایران 355 است.

منبع : نشاط آوران

مقبره‌ زیدبن على خرم آباد

تاریخچه : مقبره زید بن علی خرم آباد در محله ای به همین نام در غرب مسجد جامع خرم آباد واقع شده و در مرکز بازار روز این شهر قرار دارد. زید بن علی بن حسین در قرن دوم و سوم چشم از این جهان بسته و با محوریتت مذهبی اش نزد مردم سرزمین بانی هسته اولیه شهر خرم آباد 5 قرن پس از مرگش به شمار می رود.

 

مقبره زید بن علی  برای اولین بار به فرمان بدر بن حسنویه برزیکانی (متوفی سال 405 قمری) که حکمران آن زمان بود، مرمت شده و پس از آن به موجب سنگ نوشته ها یک بار در سال 950 هجری قمری و دوبار در سالل های 1117 و 1307 هجری قمری این مقبره بازسازی شده است.

به حرمت ایشان اهالی خرم آباد امواتشان را در نزدیکی مزار او دفن می کردند. گورستان زید بن علی تا سال 1352 دایر بود که در این سال به دستور شهردار وقت خرم آباد  دفن اموات در محدوده امام زاده ممنوع شد.

حریم آرامگاه زید بن علی 6000 متر مربع وسعت داشته که در قدیم گورستان بوده در میان این زمین مقبره ای  وجود دارد که آیات و کلمات مقدس با خط نسخ به طور برجسته در آن نقش بسته است.

روی لبه شرقی مقبره نام استاد کار نجار و تاریخ تأسیس آن نوشته شده است. بنای کنونی مقبره براساس سنگ نوشته بنا که به خط کوفی می باشد و به سال 1307 هجری قمری بر می گردد.

پلان مقبره زید بن علی هشت ضلعی است که چهار ضلع اصلی دارد و هر یک از این اضلاع به ضلع های  کوچکتری تقسیم شده است.

تمام بنای تاریخی امام زاده زید بن علی از آجر ساخته شده است و صندوق چوبی و قهوه ای رنگی به همراه نقوش زیبا کنده کاری شده روی قبر جای گرفته است. در هر دو گلدسته مقبره، نیز پله هایی برای رفتن به پشتت بام کار گذاشته شده است.

مقبره دارای دو گلدسته آجری می باشد که با کاشی های زیبا که کلماتی مقدس بر آن نوشته شده تزئین شده است. درب اصلی حرم از چوبی بسیار مرغوب و به شکل زیبایی ساخته شده و آیات قرآن و کلمات مقدس به طور برجسته با خط نسخ نوشته شده است.

اکنون به علت قرار گرفتن این امام زاده در مرکز بازار شهر اطراف این بقعه به وسیله مغازه گرفته شده که برای جذب و توسعه گردشگری نیاز به آزاد سازی اطراف این حرم می باشد.

منبع : نشاط آوران

مقبره شجاع الدین خورشید خرم آباد

 

تاریخچه : مقبره شجاع الدین خورشید خرم آباد در روستایی به نام گوشه شهنشاه قرار دارد و شجاع الدین سرسلسله اتابکان لر در خرم آباد بود و آرامگاه وی یکی از جاذبه های تاریخی و دیدنی استان لرستان است.

 

این بنای تاریخی در دوره صفوی و در زمان شاهوردیخان آخرین اتابک لر ساخته شده است.  مقبره شجاع الدین خورشید به مدت سی سال از آخر قرن پنجم تا اوایل قرن ششم هجری قمری بر ایالات لر فرمانروایی کرده است. این فرمانروا به خاطر عدالت و دادگستری اش باعث شده است که آرامگاه وی مورد احترام مردم و اهالی آنجا قرار گرفته است.

پلان مقبره شجاع الدین خورشید مستطیل شکل بوده و پلان داخلی آن هشت ضلعی و هر ضلع آن 2,5 متر می باشد. سبک معماری گنبد شجاع الدین خورشید از دو پوسته و مواد و مصالح آن سنگ، آجرملات، گچ، ماسه و آهک بوده است.

ارتفاع گنبد از سطح زمین 12 متر است و در وسط آن قبری است که بر روی آن صندوق چوبی کنده کاری شده قرار دارد.

بنابر این با توجه به مطالب ارائه شده می توان گفت که سرزمین لرستان دارای شرایط اقلیمی سازگاری بوده که سلسله های مختلفی از اواخر دوره پلاستوسن، دوران چهارم زمین شناسی در آن جا مستقر می شدند. از زمان های گذشته دور به برکت آب و هوای معتدل و خاک حاصلخیز گروه های انسانی زیادی در این استان زندگی می کردند و نشانه های آن را می توان در کرانه رودها، پناهگاه ها یا در غار های طبیعی لرستان کشف و مورد مطالعه قرار داد.

قدیمی ترین آثار زندگی این گروه های پراکنده انسانی در لرستان، در محلی به نام پل باریک در کرانه رودخانه سمیره جستجو کرد. قدمت این شواهد را بعضی پژوهشگران دوره آشولین حدود 800 هزار سال قبل تا یکصد هزار سال قبل و برخی قبل از آشولین می دانند.

این اثر به شماره 1920 مورخ 16/6/1376 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

منبع : نشاط آوران

آرامگاه باباطاهر خرم آباد

 

تاریخچه : یکی از بناهای تاریخی و فرهنگی آرامگاه باباطاهر خرم آباد است.مردم شهر خرم آباد اعتقاد دارند این مقبره مربوط به باباطاهر شاعر و سراینده دو بیتی های مشهور لکی و لری است.

 

آرامگاه باباطاهر خرم آباد در ضلع غربی قلعه فلک الافلاک و در کنار خانه قدیمی آخوند ابو مقبره بابا طاهر و در مرکز شهر خرم آباد قرار دارد. این آرامگاه در گویش لری به باو طاهر مشهور می باشد. 

سبک و معماری بنای آرامگاه باباطاهر ساده و از یک گنبد خانه ای با یک ورودی تشکیل شده است. ارتفاع گنبد تا کف آن 6 متر می باشد. پلان آرامگاه بابا طاهر به صورت هشت ضلعی است که چهار ضلع آن به ابعاد 2,5 متر و ضلع های فرعی هریک 1,70 سانتی متر است. 

محل قبر در داخل سردابه بوده است که بر ر روی سردابه و کف بقعه قبری به ابعاد 52*100*177 سانتی متر وجود دارد. بر روی  قبر ضریحی چوبی به ابعاد 127*128*198 وجود داشته که کاملا از بین رفته است. اتاق کوچکی به بدنه غربی بنا در دوره معاصر به ابعاد 2,5*5 متر اضافه شده بود که به آن قلندر خانه می گفتند.

یکی از معماران ادعا کرده بود که شجره ی مدفون بابا طاهر با چند دوبیتی روی چوبی نوشته شده بود که به وسیله شخصی دیوانه از بین رفته است.

عطا حسن پور که یکی از باستان شناسان و کارشناسان میراث فرهنگی استان لرستان است، درباره آرامگاه بابا طاهر این چنین می گوید که در لرستان لقب بابا به کسی اطلاق می شده که اهل حق بوده و به طور احتمال آرامگاهی که به نام بابا طاهر در خرم آباد است به یکی از همین افراد تعلق داشته است. اما قطعا این شخص بابا طاهر عریانی همدانی نیست. چرا که قدمت بقعه موجود در خرم آباد به زمان صفویه می رسد.

این بنا در دوره خوارزمشاهی و به شماره 1922 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است ولی نگارنده سنگ قبر یا سنگ نوشته دیگری که مشخصات صاحب قبر را داشته باشد در آن جا موجود نیست.

منبع : نشاط آوران

غار دوشه خرم آباد

 

تاریخچه : غار دوشه خرم آباد جزء میراث ملی ایران و یک اثر تاریخی و طبیعی در استان لرستان  به شمار می رود. قدمت این غار تاریخی ، بیش از 8 هزار سال می باشد. وجود غار دوشه بیانگر اینست که سابقه دیوار نگاری در ایران به دوران نوسنگی و تقریبا 4500 سال پیش از میلاد باز می گردد.

 

یکی از غارهای تاریخی استان لرستان، غار دوشه است که در روستای کرشوراب از توابع بخش چگنی خرم آباد واقع شده و حاوی نقاشی ها و کتیبه های تاریخی متعدد و جالب توجه است.

روایت است کوه دوشه مرزی میان سرزمین دوشاه بوده که هریک از آن ها بر بلندی کوه برای خود قلعه ای ساخته بودند. بخشی از این کوه آهکی به مرور زمان و فرسایش طبیعی ریزش کرده و غاری نمود شده است.

برای وارد شدن به غار از غرب تنگه دوشه باید به بالای کوه صعود کرد. طول غار در حدود 70 متر، عرض دهانه آن 6 متر، پهنای داخل آن 7 متر و بلندی دهانه آن 3,70 متر می باشد. ارتفاع سقف تا کف غار در حدود 5 متر است. داخل غار به شکل دایره منظم است که انحنای این غار در دره آرش الشتر واقع شده و در گویش محلی به مرسمسا معروف شده است.

در کف غار دوشه خرم آباد سنگ چخماقی دیده شده است و در زیر این غار محلی قرار دارد که سنگ های تراش خورده ای را برای ساختمان سازی و سنگ بناها و آثار مهم الشتر یا سنگ قبرها از این محل تهیه کرده اند.

روی قسمت های مسطح دیوارهای این غار حدود 110 نقش با رنگ سیاه توسط انسان های اولیه نقاشی شده است که به علت دور بودن از عوارض طبیعی هنوز سالم مانده اند. نقاشی های روی دیوار غار دوشه جنگ انسان ها را به صورت جمعی و تن به تن، پیاده و سواره نشان می دهد و قدرت فکر و تخیل هنرمندان آن زمان را به وضوح مشخص می کند.

منبع : نشاط آوران

حمام گپ خرم آباد

 

تاریخچه : حمام گپ خرم آباد، یکی از حمام های تاریخی ایران است که در حال حاضر با واگذاری به بخش خصوصی به عنوان یک مجموعه فرهنگی و پذیرایی تغییر کاربری یافته است.

 

بخش اصلی حمام تاریخی گپ بر روی چهار ستون سنگی واقع شده است. این بنای تاریخی متعلق به حسین خان ساکی می باشد. حمام گپ را بطور احتمال  هم دوره با بنای پل گپ خرم آباد در زمان شاه سلطان حسین صفوی می دانند و هم به دوره قاجار منسوب کرده اند.

این بنای تاریخی از طریق چند پله از خیابان حافظ به سربینه مرتبط می گردد. پوشش طاقی شکلی در گوشه شمال شرقی ورودی حمام گپ مشاهده می شود که در گذشته برای استقرار دلاک و انجام امور نظافتی مورد استفاده قرار می گرفت. هم چنین در حمام های قدیمی برای جلوگیری از ناراحتی هایی که بر اثر تغییر هوای ناگهانی ایجاد می شد این پوشش ایجاد می گشت. فضاهای داخلی حمام گرم و سرد به هم شباهت داشته و امروزه در حمام گرم برای استفاده از آب شهری دوش هایی خصوصی تعبیه شده و ورودی خزینه حمام نیز بسته شده است. 

در حمام گرم دو چال حوض برای شنا کردن افراد وجود داشت که هم اینک مسدود می باشند. در چهار جهت بخش اصلی حمام گپ، چهار رختکن با پلان صلیبی شکل قرار گرفته است. طاق و تویزه ای در پوشش رختکن به چشم می خورد و پلان گردی از طریق کاربندی در فضای چهار ضلعی مرکزی کار شده است. نور فضای داخلی حمام گپ از طریق جامخانه ای که در مرکز گنبد بوده، تأمین می گردد.

ورودی دیگر حمام گپ در پشت حمام گرم و بخش تون حمام است که در جنوب شرقی بنا قرار دارد. در سال های نه چندان دور، فضای تون به وسیله موتور و نفت سیاه حرارت داده می شد اگرچه در هنگام ساخت حمام، فضایی برای مواد سوختنی از قبیل چوب، هیمه، خار و خاشاک باقی گذاشته شده بود.

منبع : نشاط آوران

مخمل کوه خرم آباد

 

تاریخچه : مخمل کوه خرم آباد، یکی از رشته کوه های استان لرستان است که در شمال شرقی شهر خرم آباد واقع شده است. این کوه زیبا دارای ارتفاعی بالغ بر دو هزار و نهصد متر ، بخشی از دره تاریخی خاید آلو خرم آباد را در خود جای داده است.

 

در انتهای مخمل کوه، دو تنگه مهم را مشاهده می کنیم که در طول تاریخ رخداد های فراوانی در آن ها صورت گرفته است. یکی در بخش جنوبی کوه که به جاده بروجرد به خرم آباد منتهی می شود که در آنجا جنگ های خونینی در بدو ورود رضاخان به لرستان شاهد بودیم و دیگری در انتهای شمالی مخمل کوه، جاده خرم آباد به الشتر و مشهور به تنگ شبیخون است که نامش گویای بسیاری چیزهاست.

بافت مخمل کوه خرم آباد رسوبی است و اکثر آن پوشیده از گلسنگ می باشد. گلسنگ های آفتاب سوخته و سیاه رنگ با آغاز بارش سراسر سبز می شود. به خاطر اینکه گلسنگ ها آفتاب گریز هستند، بخشی از مخمل کوه که کمتر مورد تابش خورشید قرار گرفته دیدنی تر و سر سبزتر است.

آبشار مخمل کوه در دره زیبای مخمل کوه و در تنگه شبیخون واقع شده است. نام آبشار برگرفته شده از گل سنگ های زیبا با رنگ سبز مخملی که در بهار روی سنگ ها رشد می کنند. پارک جنگلی و تفریحی برای گردشگران در تنگ شبیخون دایر شده که این مکان در دو فصل اول سال بسیار دیدنی می باشد.

 

برای علاقه مندان به کوهپیمایی، مخمل کوه مکان بسیار مناسبی است. دسترسی آبشار مخمل کوه یک راه هموار و آسفالت می باشد، به صورتی که با خودرو نیز می توان به دامنه آن رسید و برخلاف بسیاری از آبشار ها که مسیر صعب العبوری دارند، رسیدن به آبشار مخمل کوه برای عموم راحت است. با چند دقیقه رانندگی به کوهپایه می رسید و بعد از آن می توان به یک کوهپیمایی دلچسب و بی نظیر فکر کنید.

منبع : نشاط آوران

مناره آجری خرم آباد

تاریخچه : استان لرستان از چند هزار سال گذشته به عنوان یکی از کهن ترین مراکز تمدنی ایران زمین مطرح بوده است. هرکدام از آثار تاریخی ای که تاکنون باقی مانده نمایشگر شکوه هنر معماری و گواه بر این مدعا می باشد. یکی از بناهای تاریخی زیبا و چشم نواز این دیار منار آجری و بلندی است که در میان شهر خرم آباد جای گرفته است.

مناره آجری خرم آباد یکی از آثار باستانی ارزشمند استان لرستان است که دارای قدمتی 900ساله است. آثار باستانی و تاریخی فراوانی در استان لرستان یافت می شود که آنها را  به دوره های قبل از تاریخ، دوره ایران باستان و دوره اسلامی قسمت بندی کرده اند. اکثر آثار یافته شده قبل از تاریخ استان لرستان مربوط به سفالینه ها، اشیای مفرغی، کنده کاری های غارها و نقاشی ها می باشد.

مناره در لغت به معنای مکان نور و آتشگاه و در اصطلاح به بناهای بلند و کشیده اطلاق می گردد. مناره آجری خرم آباد بنایی استوانه ای شکل است که بر سکویی مکعب سنگی بنا گشته است. این مناره در بخش جنوب شهر خرم آباد و در پارک میدان امام حسین (ع) واقع شده است.

در زمان های قدیم از مناره آجری برای پیدا کردن راه کاروان ها، دیده بانی از بالای آن برای مشاهده دشمن و اخطار خطر حمله استفاده می کردند، اما هم اکنون از فراز مناره می توان چشم اندازهای زیبای شهر را مشاهده نمود.

این بنای تاریخی را با توجه به سبک معماری اش احتمال به دوره فرمانروایی دیلمیان می دانند. ورودی مناره آجری خرم آباد در سمت غربی بنا و روی سطح پایه ای واقع شده است. در مجاورت مناره آجری بقایایی از سنگ و گچ مشاهده می شود که بیانگر وجود تاسیساتی نظیر کاروانسرا و مسجد می باشد.

بلندای مناره آجری بر اثر عوامل طبیعی کاهش یافته است که با وجود پایه سنگی ارتفاع آن به پنج و نیم متر می رسد. فضای داخلی مناره دارای 99 پله میباشد. مناره آجری لرستان در سال 1376 هجری شمسی در زمره یکی از آثار ملی ایران مطرح و ثبت گشت.

منبع : نشاط آوران

گرداب سنگی خرم آباد

تاریخچه : گرداب سنگی خرم آباد یکی از مهم ترین جاذبه های تاریخی و گردشگری استان لرستان می باشد که در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. قدمت گرداب سنگی مربوط به دوره ساسانیان بوده که در بافت قدیمی و مرکزی شهر خرم آباد قرار گرفته است.بنای تاریخی گرداب سنگی از نوع سد و سرآب می باشد.

 

به گرداب سنگی در گویش و لهجه لری، گرداو بردینه می گویند. ساختمان گرداب سنگی خرم آباد از سنگ و ساروج می باشد که در ساختمان پل شاپوری نیز مشاهده می شود. بنای گرداب مدوری شکل و شامل یک دیواره عظیم سنگی است که دور تا دور چشمه ای فصلی ایجاد گشته است.

ارتفاع بنای گرداب سنگی از کف چشمه ده متر می باشد. قطر و پهنای این بنا به ترتیب 18 و 3 متر است. بنای گرداب به منظور توزیع اش در سطح شهر شاپور خواست، مشروب نمودن اراضی و بهره برداری از آسیاب های آبی صورت گرفت.

در نیمه دوم بهمن ماه آب سطح این چشمه فصلی شروع به بالا آمدن می کند. به همین خاطر جداول و کانال هایی برای سر ریز شدن ناگهانی آب طراحی گشته و آب از طریق آنها به سمت رودخانه شهر جاری و سرازیر می گردد. آبدهی صورت گرفته در چشمه گرداب سنگی 170 لیتر در ثانیه است که آبدهی آن در اوایل فصل بهار افزایش پیدا می کند. 

دریچه ای با ابعاد 160 در 90 سانتی متر در بخش شرقی گرداب سنگی دیده می شود که از طریق یک وسیله کشو مانند بسته می شده است. آب این قسمت به جوی کناره غربی گرداب سنگی سرازیر می کرده است.

آثار یک آسیابی از گذشته در دره ای که در حال حاضر بابا عباس نامیده می شود، برجای مانده که مسافت آن تا گرداب سنگی خرم آباد دوازده کیلومتر بوده که آب آسیاب به وسیله گرداب تأمین می شده است.

بنابر این با توضیحات ارائه شده، گرداب سنگی خرم آباد، می تواند مکانی زیبا و جذاب برای گردشگران باشد.

منبع : نشاط آوران

سنگ نبشته خرم آباد

 

تاریخچه : سنگ نبشته خرم آباد یکی از آثار تاریخی شهر خرم آباد می باشد. این اثر تاریخی سنگی با بیشتر آثار مشابه خود تفاوت های عمده ای داشته است. قدمت این سنگ نبشته به دوران سلجوقیان بر می گردد.

 

این کتیبه سنگی  به خط کوفی و زبان فارسی و در سال 513 هجری قمری نوشته شده و بر روی قطعه سنگی به ارتفاع سه و نیم متر قرار گرفته است. این قطعه سنگ به شکل مکعب مستطیل تراش خورده و گوشه های این قطعه سنگ همسو با جهات فرعی است و به همین خاطر از هر جهت قابل مشاهده است.

متن سنگ نبشته خرم آباد یک نوشتار چهار صفحه ای است که از پهنه جنوب شرقی آغاز شده و به پهنه شمال شرقی تمام می گردد. متن کتیبه با جمله بسم الله شروع شده و متون احکامی توسط امیران و حاکمان سلجوقی در آن نوشته شده است. احکامی از قبیل مانع شدن مردم از پوشیدن لباس های ابریشمی و اجازه علف چرانی به دامداران در آن آورده شده است. احداث سنگ نبشته خرم آباد را به یکی از امیران سلجوقی بنام ابوسعید برسق کبیر منسوب کرده اند.

هدف و ایجاد این سنگ نبشته در آن زمان این بوده که مردم از طریق آن بتوانند از موضوع و احکام حکومت خبردار شوند و آیندگان نیز از احکام آن دوره با اطلاع شوند.

در حقیقت موقعیت قرار گیری کتیبه سنگی در آن زمان با هوشمندی صورت گرفته بطوری که یک نقطه ارتباطی و مواصلاتی محسوب می شده است. به عنوان مثال هرکس که از منطقه فلات ایران به عراق سفر می کرد، می بایست از این تنگه عبور می کرد. هم چنین قلعه فلک الافلاک خرم آباد که در زمان ساسانیان ساخته شده در فاصله کمتر از 1000 متر از این کتیبه قرار گرفته که موید مطلب بیان شده است.

نام دیگر این یادمان فرنگی در گذشته برد نوشته بوده است. سنگ نبشته خرم آباد به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

منبع : نشاط آوران