قدیمی ترین بخش بازار بزرگ تهران شامل چهار بازار لباف ها، کرجی دوزها، سراج ها و نعل چی ها است. در زمان شاه طهماسب صفوی بنای اولیه بازار بزرگ تهران طرح ریزی شد.
از قدیمی ترین بخش های بازار تهران می توان به چهار سوق بزرگ و کوچک بازار اشاره کرد که در دوره فتحعلی شاه قاجار بنا شدند. مجموعه بازار بزرگ تهران در زمان فتحعلی شاه قاجار به سمت غرب کشیده و توسعه یافت. در این زمان بخش پر رونق بازار شامل حد فاصل بین ارک و مسجد جامع بود و سراها و تیمچه های معتبر و معروف در این بخش قرار گرفته بود. تعداد رسته ها، سراها و تیمچه های بازار بزرگ تهران در دوره ناصرالدین شاه افزایش یافتند و مجموعه بازار همانند دیگر مجموعه بازارهای تاریخی هرکدام مختص به فعالیت و صنف خاصی بودند. صنف های اصلی بازار بزرگ شامل بازار کفاشان، بازار فرش، بازار عباس آباد، بازار زرگرها، بازار امیر، بازار ساعت، بازار چهار سوق، بازار آهنگران، بازار پاچنار و بازار مسگران می شد.
در اطراف بازار بزرگ تهران بازارچه هایی ایجاد شده بود که محلات متعدد شهر را سامان می دادند. از جمله این بازارچه ها می توان به بازارچه معیر و قوام الدوله اشاره کرد. با توجه به گسترش و توسعه تهران، معماری و بافت این شهر دچار دگرگونی شد و بخش های زیادی از بازار متحول و بازسازی گشت. هم چنین در نزدیکی منطقه بازار بزرگ و قدیمی تهران پاساژ پوشاک کویتی ها در 5 طبقه قرار گرفته است.
از بخش های قدیمی و مورد توجه مجموعه بازار بزرگ تهران می توان به در سبزه میدان، سردر بازار بزرگ، بازار امیر، تیمچه های حاجب الدوله، قیصریه و مهدیه اشاره نمود. سردر زیبای جنوبی سبزه میدان به گونه ای ساخته شده که به راسته های گوناگون بازار راه دارد.
بخش های قدیمی بازار تهران با طاق پوشیده شده و سقف های آن با گنبد آراسته شده است. روشنایی این بخش ها از روزنه هایی که در داخل گنبدهای آجری قرار داده شده تأمین می گردد. چهار سوق بزرگی که دارای فضای هشت ضلعی و گنبد دایره ای است در بازاری به همین نام واقع شده که سطح داخل این بازار با گچ پوشیده می باشد. از گذرهای اصلی داخل بازار تهران می توان به گذر لوطی صالح اشاره نمود.
منبع : نشاط آوران
